Šume (ni)su zelena energija – šta će reći EU?

Piše: 

Lois Parshley
Evropska unija možda je konačno na pragu odluke da šume prestane tretirati kao izvor obnovljive energije. U zadnjoj deceniji industrija biomase – radi koje se bjesomučno sijeku šume po Sjevernoj Americi i istočnoj Evropi, pa i kod nas – doživljava eksplozivan rast: njen udio u proizvodnji obnovljive energije u EU iznosi 60%. Problem? Biomasa nije obnovljiva energija. Da, može se posaditi mladica da zamijeni posječeno odraslo drvo. Ali tek posađenoj šumi u prosjeku treba cijelo stoljeće da ponovo apsorbuje emisije ugljen-dioksida iz već spaljenog drveta. Sagorijevanjem oslobođeni ugljen-dioksid doprinosi globalnom zagrijavanju.
O šteti po šume kao složene zajednice živih bića i poigravanju s oblikom života daleko starijim od nas, ljudi, evropske birokrate u ovom tekstu ne govore. Tim je opravdanija zabrinutost da se ovaj zaokret u energetskoj politici neće ni desiti. (@RiD)

S engleskog prevela: M. Evtov

Posljednjih godina evropske elektrane smanjuju upotrebu uglja tako što spaljuju nešto drugo: milione tona drveta, uglavnom uvezenog iz SAD-a. [RiD je već pisao o tome da se sijeku i evropske šume, čak i zaštićene, pretežno u istočnoj Evropi, op.ur.]

Ovu tranziciju potakla je kontroverzna politika Evropske unije nazvana Direktiva o obnovljivoj energiji koja biomasu – organski materijal, poput drveta, korišten kao gorivo – računa kao obnovljivu energiju i kao takvu subvencionira.

Tako se razvila cijela transatlantska industrija – sječa sjevernoameričkih šuma i prerada materijala u pelete, koji se potom otpremaju u Evropu. Već odavno se međutim čuju glasovi koji ističu da ove subvencije ne koriste borbi protiv klimatskih promjena i da ih treba ukinuti.

Istorijski odmak od politika koje su štetile šumama i klimi?

U utorak je u Bruxellesu Odbor Evropskog parlamenta zadužen za okoliš izglasao značajne promjene i o tome kako EU subvencionira biomasu i o tome kako računa emisije iz njenog sagorijevanja – te politike će imati značajne posljedice ako ih usvoji cijeli Parlament.

U pitanju je dio šireg paketa klimatskih politika koje bi promijenile ne samo način na koji će Evropa ubuduće proizvoditi električnu energiju, nego i način na koji Evropska unija ispunjava ciljeve za smanjenje emisija stakleničkih plinova.

„Ovo glasanje je istorijski pomak“, kaže Martin Pigeon, aktivista iz neprofitne grupi Fern, fokusirane na evropske šume. „Prvi put da vodeće regulatorno tijelo EU jasno stavi do znanja da se mora ukinuti jedna od politika EU koje su protekle decenije najviše naštetile klimi i potakle paljenje šuma – u ime obnovljive energije.”

Drvo se, naravno, razlikuje od nafte i uglja po tome što se drveće može ponovo uzgajati, te izvlačiti iz zraka ugljen-dioksid koji zagrijava ovu planetu.

Ali tek posađenoj šumi u prosjeku treba cijelo stoljeće da ponovo apsorbuje emisije ugljen-dioksida iz već spaljenog drveta, a za to vrijeme oslobođeni ugljen-dioksid doprinosi globalnom zagrijavanju. Osim toga, za proizvodnju iste količine energije spaljivanjem drveta oslobađa se više ugljen-dioksida nego spaljivanjem fosilnih goriva.

Uprkos tome se emisije iz sagorijevanja biomase, prema važećim pravilima Evropske unije, ne računaju kao emisije stakleničkih plinova koje su zemlje obavezne drastično smanjiti.

Ostale promjene predložene ove sedmice ukinule bi većinu javnih subvencija za biomasu, i direktnih i indirektnih mjera, recimo poreske olakšice. Po novim pravilima računaju se i emisije iz biomase, a proizvođačima energije iz ovog resursa ograničava pristup „određenim vrstama 'zelenih' fondova“.

Bas Eickhout, holandski političar i član Evropskog parlamenta koji se zalagao za revizije, kaže da su one važan korak ka definisanju „primarne drvne biomase“ koja je u suštini [zdravo] drvo posječeno direktno iz šuma. (Iz dogovorene definicije izuzeto je drvo dobiveno od drveća oštećenog požarima, štetočinama i bolestima.)

„Ovo bi smanjilo poticaje za sagorijevanje drveta za proizvodnju energije“, kaže parlamentarac Eickhout, a ohrabrilo korištenje industrijskog otpada (drvnog otpada i piljevine) umjesto neprerađenog drveta, kao i potpuno premještanje fokusa na druge oblike obnovljive energije.

Očekivano: bune se oni koji od sagorijevanja šuma profitiraju

Ali nisu svi zadovoljni predloženim promjenama. Koalicija 10 članica EU, na čelu sa Švedskom, objavila je ove zime saopštenje u kojem navode da se amandmanima riskira da Evropa ne ostvari ono na šta se obavezala: da do 2030. godine smanji emisije stakleničkih plinova za 55% u odnosu na nivoe iz 1990. godine.

„Česte promjene zakonodavnog okvira potkopavaju stabilnost tržišta i koče volju za ulaganjem u obnovljive izvore energije”, kaže Khashayar Farmanbar, švedski ministar energetike, jedan od autora saopštenja.

Zamjerke su iznijeli i predstavnici industrije drvenih peleta. „Isključivanje primarne biomase usporilo bi napore za postizanje evropske energetske sigurnosti, potrošačima podiglo cijene energije, a klimatske ciljeve EU stavilo daleko izvan dosega”, stoji u saopštenju industrijske grupe U.S. Industrial Pellet Association (Udruženje američkih proizvođača peleta).

Industrija biomase doživjela je ogroman rast protekle decenije. Prije donošenja Direktive o obnovljivoj energiji 2009. godine, koja je biomasu kategorizirala kao obnovljivu, u Evropi praktično nije bilo proizvodnje energije iz biomase. Otada je procvjetala u industriju vrijednu 10 milijardi dolara godišnje, a sad proizvodi oko 60% onoga što Evropska unija smatra obnovljivom energijom.

Prema revidiranoj politici, postojećim postrojenjima za sagorijevanje drveta bilo bi dozvoljeno da nastave s radom, ali više neće imati pravo na subvencije. Prošle godine su ova postrojenja u Evropi prvi put bila profitabilna bez podrške vlada. Ovo je izazvalo zabrinutost zbog nastavka spaljivanja drveta, kaže Mary S. Booth, ekologinja i direktorica neprofitne grupe Partnership for Policy Integrity (Partnerstvo za integritet politika) koja promovira politiku zasnovanu na podacima.

„Sagorijevanje drveta emituje ugljen-dioksid“, kaže ona. „To su osnove fizike.“

Posljedice promjena izglasanih ovog utorka mogle bi se protegnuti preko Atlantika do jugoistočnog SAD-a, gdje se sakuplja veliki dio biomase za EU.

Radi biomase je posječeno više od milion hektara američke šume, što povećava klimatske rizike poput poplava i klizišta.

A ipak je ovosedmično izglasavanje samo prvi korak u jednom dugom procesu. Nakon Odbora za okoliš, predložene izmjene ovog ljeta mora usvojiti čitav Evropski parlament, što ostavlja dosta vremena za lobiranje i daljnje izmjene i dopune. Ako ova mjera prođe, onda nacionalne vlade trebaju donijeti izmjene svojih zakona.

Odbor je usvojio i izmjene standarda za biogorivo u proizvodnji hrane i krmiva. Parlamentarac Eickhout se zalagao i za ograničenje upotrebe biogoriva u transportu, navodeći trenutne skokove cijena hrane.

Odbor je ove sedmice pozvao i na postepeno ukidanje proizvoda poput palme i soje, počevši već od sljedeće godine. Upravo se zbog ovih usjeva često mijenja namjena zemljišta, uključujući i krčenje šuma.

IZVOR: New York Times

Objavljeno: 17/05/2022.

FOTO: @RiD

 

Objavljeno na RIJEČ i DJELO: 

23/05/2022