Pišu: Francesco Brancaccio i Marta Camell Galí

Odabrala i s talijanskog prevela: M. Evtov

Zajednički imenilac svih tekućih debata: devalvacija direktne demokratije.

S jedne strane klevetnici „direktne demokratije“ govore da je to puka dopuna predstavničkog aparata i da eventualno može djelovati samo kao njegov korektiv u kriznim fazama. [...] Nasuprot njima su oni koji pojam „direktna demokratija“ ili neprikladno ili manipulativno povezuju s populizmom – političkom formulom koliko zloupotrebljavanom toliko i dvosmislenom. Po njoj bi „direktna demokratija“ preuzela karakteristike plebiscita ili aklamacije, da bi se onda držala u luđačkoj košulji predstavljanja (više ili manje) kakvog karizmatske vođe.

Ali bilo da se radi o klevetnicima ili uzurpatorima direktne demokratije, i jedni i drugi je smatraju adolescentskom fazom pokreta, podrazumijevajući da pokreti odrastaju i ulaze u „veliku politiku“. Ali u slučaju Žutih prsluka, to jest „historijskog revolta“ protiv „histerične vlasti“, stvari stoje drugačije. Sada se već zna da pokret odbija postati politička partija i odbacuje sve izborne ponude, preferirajući upade u urbane prostore, blokiranje privrede i kolektivne eksperimente. Odbacivanje predstavničke demokratije vrši se upravo u ime demokratije. [...]

„Direktna demokratija“ ovdje ima trostruku vrijednost.

a) Prije svega, to je zajednička imenica oko koje se okupljaju zajednice lokalnih grupa, skupštine građana, kolibe, narodne kuće, odbori gradskih četvrti i skupštine prigradskih područja (banlieue) koje tvore „tijelo“ policentričnog pokreta rasprostranjenog i fizički i na društvenim mrežama. Polazna tačka, uz internetsku peticiju, bila je okupacija „Rotonde“. Ovaj prvi u nizu koncentričnih krugova koji konfigurišu horizontalnu organizaciju, razvija se prema asocijativnoj logici i potrebama sastanaka.

b) Drugo, „direktna demokratija“ je modus operandi SsS-a koja se na početku trodnevnog zasjedanja definisala kao „platforma kolektivne inteligencije“ – da bi se potakla razmjena iskustava, povezivanje ideja i praksi, te koordinacija grupa. Metoda konsenzusa, radne grupe i stalno preslagivanje „krugova“ diskusije omogućili su da se u kolektivnom odlučivanju princip većine zamijeni principom aglomeracije razlika na dodirnim tačkama.

c) Konačno, u sadašnjem političkom kontekstu Francuske i Evrope, direktna demokratija je poprište borbe, rekli bismo vertikalne, protiv Macrona i „njegovog svijeta“ čije su karakteristike socijalna i ekološka katastrofa neoliberalizma u eri „kapitalocena“. [...] Ova vertikalna konfrontacija, tj. subotnji „činovi“ kreću se i u ritmu širenja i bujanja autonomnih institucija pokreta, koje se definišu kao „narodna i lokalna protivsila“.

Stoga se ovdje ne radi samo o obnovi davno izgubljenog smisla direktne demokratije. SsS se hoće upustiti na put otkrića i izuma: „Suočeni s maskaradom od Velike debate, suočeni s vladom koja ne predstavlja nas već stoji na usluzi privilegovanoj manjini, mi počinjemo primjenjivati nove oblike direktne demokratije“.

LA MAISON DU PEUPLE SAINT-NAZAIRE
 

Maison du Peuple (Narodna kuća) u Saint-Nazaireu, napuštena zgrada državne Službe za zapošljavanje (Pôle Emploi) okupirana je 24. novembra 2018. godine, samo sedam dana nakon početka ustanka. [...] Svake večeri se tu održava plenarna skupština, a subotom se, na kraju svakog Čina, održavaju koncerti. S vremenom je Narodna kuća postala štamparija s vlastitim sitotiskom, mrežom za povezivanje s vinarijama i poljoprivrednicima regije [...] i nezavisnom digitalnom komunikacijskom platformom.

SsS apeluje da se Narodne kuće oforme po cijeloj Francuskoj: „Naše Narodne kuće vrve životom i solidarnošću; tu toplina kolektiva čini da se ne osjećamo sami, tu učimo da jedni druge slušamo i prihvatamo sa svim razlikama – kojih se ne mislimo odricati. I nije važno što nam se prijeti iseljenjem jer ćemo u tom slučaju naći druge kuće. Narodna kuća nije samo zgrada, ona ide kud idemo mi.

Pobunjenici su se 1789. godine sastajali po klubovima i kafanama, radnici su početkom 20. stoljeća gradili solidarnost kroz Bourses du Travail (domovi sindikata), a 1936. i 1968. godine srce borbi bile su tvornice u štrajku. Naše Narodne kuće su dio tog kontinuiteta.“

Za održavanje skupštine Žuti prsluci Saint-Nazairea najprije su od opštinskog vijeća zatražili neki javni prostor. Kad im je zahtjev odbijen, potpuno su rekonstuisali prostor Narodne kuće, porušili zidove i na susjednom zemljištu postavili cirkuski šator.

Narodna kuća je predložila metod rada na bazi ovih principa:

a) gajimo povjerenje u kolektivnu inteligenciju

b) niko do nas nema rješenje, ali svi zajedno imamo dio rješenja

c) imamo pravo na grešku

d( trebamo doći do dodirnih tačaka, ali ne prikrivajući ono što nas razdvaja.

Organizatori su pozvali petnaestak „facilitatora“ da moderiraju pojedinačne rasprave i na plenarnim skupštinama osiguraju klimu „dobrohotnosti“, što je bilo neophodno s obzirom na heterogenost gledišta i raznolikost prakse pri „dobijanju riječi“, a da se ni ne spominje raznolikost političke kuture prisutnih. Nakon rasprava o prirodi i funkcionisanju naredne SsS, svi su se složili da se skupštine održavaju svakih mjesec i po, kako bi se nastavila konsolidacija odnosa snaga u cijeloj zemlji (naredna SsS održava se prije ljeta, a ona sljedeća u septembru).

SOCIJALNA GEOGRAFIJA SsS-a
 

Na zidu prostorije gdje se održavaju plenarne sjednice visi karta Francuske na kojoj su vidno ubilježeni svi odbori. Broj delegacija je nakon Commercyja porastao sa 70 na 230, a porasle su i njihova društvena i teritorijalna raznolikost. Svaka delegacija je predočila na koji se način sastaje i organizuje. U ruralnim područjima prevladavaju „rotonde“ (kružoci) a u gradovima i prigradskim područjima kvartovski odbori i skupštine predgrađa. [...] SsS Saint-Nazaire pokazala je teritorijalnu rasprostranjenost Žutih prsluka neuporedivo raznovrsniju i razgovjetniju od tvrdnji režimske štampe zasnovanih na dihotomiji urbano-ruralno, grad-selo i centar-periferija.

Daleko od toga da su Žuti prsluci „periferni” bilo društveno bilo geografski. Sve je jasnije da su Žuti prsluci u samom središtu borbe za prisvajanje društvenog viška vrijednosti (preraspodjele bogatstva), revalorizaciju rada („nous voulons vivre des nos métiers“ – želimo živjeti od svog rada) i izgradnju otpora privatizaciji živih i oduzimanju zajedničkih dobara („Fin du monde, fin du mois, mêmes responsables, même combat“ – Kraj svijeta, kraj mjeseca: iste odgovornosti, ista borba) i da istovremeno pokazuju da je ova borba neodvojiva od ponovnog ispisivanja sadašnjih geografskih područja političke i ekonomske moći („Réapprenons à vivre ensemble où nous habitons“ – Ponovo naučimo živjeti tamo gdje već živimo).

Nije slučajno da pokret proteklih mjeseci sve više raspravlja o stambenim pitanjima i te rasprave prati praksom prisvajanja u urbanom prostoru. Žuti prsluci su usmjerili djelovanje na bogate četvrti glavnih francuskih gradova, ometajući potrošnju i turizam, upravo stoga što se zbog džentrifikacije i visokih cijena nekretnina stanovnike srednjih i velikih gradova sve više istiskuje u periferna područja, a u manjim mjestima su stanovnici lišeni čak i javnih usluga i regionalne mobilnosti.

Uz subotnje Činove, sad se nazire i konstitutivna perspektiva definisana kao opštinska (ili komunalna) – što je prijedlog Žutih prsluka Commercyja s kojim se slaže veliki broj odbora i grupa. Ova formula kritikuje centralističku organizaciju karakterističnu za francusku državu i zahtijeva moć odlučivanja u upravljanju i organizaciji lokalnih javnih službi, urbanističke i teritorijalne politike. Prijedlog Commercyja naglašava i potrebu uspostavljanja trajnih narodnih skupština i, u slučajevima gdje to omogućava ravnotežu snaga, i lokalne liste nezavisnih kandidata s imperativnim mandatom. Rasprava o ovom posljednjem aspektu još uvijek je otvorena i finalni apel poziva samo na stvaranje lokalnih narodnih skupština.

„GILETS JAUNES, QUEL EST VOTRE MÉTIER?“
 

Trodnevna skupština odvija se u atmosferi snažnog entuzijazma i kolektivne odlučnosti. A tim dostiže novu dimenziju novije francuske istorije, uprkos brojkama i oblicima represije vlade (koja se sad kandiduje da predstavlja „Evropu koja štiti“). Ali strah i viktimizacija nisu dio emocionalnih tonova Žutih prsluka. Između plenarnih sjednica odzvanjaju borbene pjesme i glasovi, te ironično i ohrabrujuće: „Gilets Jaunes, quel est votre métier? – Au! Au! Au!“ Ovo skandiranje [prema: Spartanci, šta ste vi po zanimanju? Au! Au! Au!] prvi put se čulo u Italiji tokom [studentskog] pokreta Onda (Talas) od 2008. do 2010. godine, ali društveni sastav Žutih prsluka mnogo je širi i raznovrsniji: penzioneri, radnici, nastavnici, radnici digitalnih platformi, nezaposleni, radnici zadružnog sektora, javni službenici, studenti, aktivisti u radničkim naseljima, mali poljoprivrednici i mali trgovci.

[Ovdje] ćemo se fokusirati na političku subjektivaciju, rekli bismo klasa, nastalu u ovih pet mjeseci borbe. S ove tačke gledišta, u Saint-Nazaireu postaju očita dva elementa.

Prvi je to da Žuti prsluci isprepliću revalorizaciju konkretnog rada s revalorizacijom života kao cjeline. Insistiranje na većim platama ne ograničava se samo na taj problem, nego dolazi uz niz zahtjeva koji se tiču javnih usluga, penzija, podrške za invalide, stanovanja, naknade za nezaposlene i krova nad glavom za sve. Borba Žutih prsluka ne ograničava se na osudu uništavanja države blagostanja, već počinje preispitivati […] preobražavanje i socijalizaciju institucija takve države. Istovremeno se porezno pitanje tretira u smislu „prestanka privilegija“. „Novac uzimati otamo gdje ga ima“ podrazumijeva, pored odbijanja indirektnog oporezivanja – kao u slučaju „poreza na ugalj“, a sad i povećanja cijena električne energije – i izradu mjera za pravedno oporezivanje po principu „les gros payent GROS et les petits payent PETIT“ (ko ima MNOGO, taj mnogo i plaća; ko ima MALO, taj i plaća malo).

Raspravlja se o ponovnom uvođenju ISF-a (porez na velika bogatstva), o oporavku ekonomskog fonda od 40 milijardi, o tzv. CICE (porezni kredit za pokretanje privrednih aktivnosti i otvaranje novih radnih mjesta), o oporezivanju velikih internetskih grupa i velikih zagađivača, o mjerama protiv velikih utajivača poreza itd. Insistiranje na životu i radu, te borba za okončanje privilegija (a ne protiv neke generičke „kaste“) razbijaju apstraktnu homogenost „naroda“ i pokazuju partikularne i divergentne interese.

Drugi je to da je društvena transformacija, u smislu égalité (jednakosti), neodvojiva od političke. Žuti prsluci kritikuju oblik vladavine Pete republike polazeći od spoznaje da je iscrpljenje njene materijalne osnove proporcionalno autoritarnoj deformaciji nekih institucija i cjelokupnog administrativnog aparata. U Saint-Nazaireu Žuti prsluci na „društvenom“ planu namjeravaju djelovati kao mnoštvo skupina koje se protive autoritarnoj reorganizaciji državnog aparata (vidi novousvojeni „antihuliganski zakon“). Naglašavanje zajedničkog stanja „produktivnog siromaštva“ usmjerava pokret ka borbi za društveno postojanje i istovremeno mu daje udarnu snagu kojom napada temelj legitimnosti suverene moći. Slogan „Macron démission!“ (Makron – ostavka!) nije moguće razdvojiti od upornog skandiranja „On est là, même si Macron ne le veut pas nous, on est là“ (Evo nas iako nas Macron ne želi; evo nas!).

Zahtjevi Žutih prsluka sadržani su u formuli: „socijalna pravda, fiskalna pravda, ekološka pravda i više demokratije“. Ova četiri nivoa nerazdvojiva su koliko god da mediji traže od pokreta „hijerarhiju zahtjeva“. […] Ali ako Žuti prsluci hijerarhiju zahtjeva ne uspostavljaju, to je prvenstveno zato što se kreću ka radikalnoj kritici političkog i ekonomskog sistema, i od same „ekologije“ čineći poprište oštrog sukoba.

Kako djelovati jedinstveno u rastućem mnoštvu borbi
 

Lokalni odbori su davali prijedloge za organizaciju i konsolidaciju kratkoročne i dugoročne strategije pokreta. Na kraju trećeg dana redigovano je i odobreno više tematskih apela koji su objavljeni u tekstualnom i video-formatu.

S obzirom na pozive na mobilizaciju 1. maja i „sedmicu žutih operacija“ te udruživanje s klimatskim pokretom i borbama za krov nad glavom, čini se da različite zahtjeve za „pravdu“ objedinjuje perspektiva „ekološkog i narodnog društvenog pokreta“ jedinstvenog djelovanja.

U apelu za „ekološku konvergenciju“ navodi se da kapitalistička logika beskonačne eksploatacije uništava ljudska bića i život na Zemlji. Ograničenost resursa potiče Žute prsluke da postave pitanje podjele resursa, kao i kontrole proizvodnje. Po Skupštini svih Skupština, „porez na ugalj“ je savršen primjer lažne brige za okoliš koja kažnjava upravo one koji su najmanje odgovorni. Žuti prsluci su pozvali sve one koji žele okončati uništavanje života da se suprotstave sadašnjem sistemu.

O evropskim izborima razgovaralo se u smislu mogućnosti osude antidemokratskog karaktera institucija EU i mobilizacije snaga na evropskom nivou. Žuti prsluci smatraju izborni period šansom za „Čin ponovnog osvajanja demokratije“, te odbijaju svaku naznaku o glasanju i predlažu izlazak na ulice i trgove tokom čitavog izbornog perioda (demonstracije su za kraj maja/početak juna planirane i u Briselu).

Jedan tematski apel posvećen je ukidanju kazni za hiljade uhapšenih i osuđenih tokom djelovanja pokreta Žutih prsluka i svih drugih borbi za opšte dobro, borbi za radnička naselja, ekoloških i borbi za izgradnju direktne demokratije. Insistira se, dakle, na izgradnji kampanje za odbranu javnih sloboda i osnovnih ljudskih prava i predlaže državna platforma za ispitivanje slučajeva sudske represije, kao i podrška za pravnu odbranu osuđenih.

Žuti prsluci Commercyja, kako je već rečeno, u dugoročnoj perspektivi predlažu opštinsku konstituciju. I ovaj prijedlog dolazi u vidu apela SsS-a: „Pozivamo vas da formirate jednu ili više narodnih i građanskih skupština u svakoj francuskoj opštini, ili gdje god je to moguće. Zato što je nam je moć, kako vidimo, oduzeta u mnogim oblastima: ekologija, javno/privatno (privatizacija), demokratija itd.“

Sve prijedloge, radne alate i apele SsS-a sad će ponovno razmatrati svi odbori i lokalne skupštine prisutne u Saint-Nazaireu. Finalni apel ukazao je na potrebu „izlaska iz kapitalizma“, što je izazvalo živu diskusiju. Neki su bili zbunjeni jer izlaz iz kapitalizma nije zahtjev koji se postavlja suprotnoj strani, nego temeljni cilj koji se osvaja materijalnom snagom borbe. Drugi su, mada se lično izričito izjašnjavaju kao antikapitalisti, smatrali da radi očuvanja heterogenosti pokreta u apelima treba navoditi samo ono za šta postoji najširi „konsenzus“. Treći su tvrdili da je izlazak iz kapitalizma logična posljedica zahtjeva Žutih prsluka. Prijedlog je odobren i sad se, kao i sve ostalo, podnosi lokalnim odborima.

[...]

Ta kompleksnost se manifestuje kroz višestrukost praksi borbe i načina političkog postojanja: u subotnjim „činovima“, u političkoj upotrebi društvenih mreža, u alternativnoj digitalnoj platformi „stvarnih debata“ (Vrai Débat), u „skupštinama građana“, u zaprekama ispred naplatnih stanica na auto-putevima, ispred skladišta logistike, ispred sjedišta Amazona i ispred trgovačkih centara, na javnim sastancima u pariškoj Bourse du Travail, i u opštinskim dvoranama manjih gradova, u „fiksnim tačkama“ za informisanje u gradskim kvartovima i na lokalnim pijacama, u izgradnji koliba na kružnim tokovima i gradskim trgovima.

IZVOR: DINAMOPRESS

Objavljeno: 17/04/2019.