S engleskog prevela: M. Evtov

Događaji od 26. januara predstavljaju trenutak bez presedana u indijskoj istoriji. Na Dan indijske republike, 26. januara, stotine hiljada poljoprivrednika umarširalo je u New Delhi protestujući protiv novouvedenih zakona o farmama. Nekoliko hiljada demonstranata odvojilo se od glavne povorke i ušlo u kultnu Crvenu tvrđavu, gdje svake godine na Dan nezavisnosti Indije, 15. avgusta, premijer podiže državnu zastavu i obraća se naciji. Demonstranti, većinom Sikhi iz države Pandžab, podigli su – tik uz državnu trobojku – i svoju svetu zastavu Nishan Sahib (simbol duhovne i političke suverenosti).

Dvadeset šesti januar je Indijcima simboličan jer je tog dana 1950. godine stupio na snagu njihov ustav kojim je Indija zvanično proglašena republikom. Ono što se u New Delhiju događalo 71 godinu kasnije nedvosmisleno pokazuje da narod Indije vraća svoju republiku.

Kao i svaka ponovo rođena republika, i ova je nesavršena i nepotpuna. Da, haotično je, nejasno kud i kako dalje, ali valja zastati i priznati da smo upravo svjedočili trenutku kojem u indijskoj istoriji nema presedana.

Revolucionaran pokret

Nema presedana jer indijska hinduistička desničarska partija Bharatiya Janata (BJP) nije uspjela ni predvidjeti ni kontrolisati događaje koji su doveli do pobune u Crvenoj tvrđavi iako vodi jednu od najautokratskijih i najopresivnijih vlada u istoriji nezavisne Indije.

Nema presedana jer pokret poljoprivrednika nije s vremenom propao (kako se događalo u prošlosti) nego se proširio usprkos prijetnjama policije i sigurnosnih agencija. Nema presedana jer ni glavne političke stranke ni liberali nisu uspjeli preoteti ovaj pokret niti ga – na kraju – upropastiti. Nema presedana jer je pokret usprkos lažnim narativima mahom disfunkcionalnih indijskih medija ne samo rastao, nego i rađanjem novog medija povratio četvrti stup indijske demokratije.

Da, BJP jest nakon događaja 26. januara povratio određenu kontrolu. Da, policija se strašno okomila na demonstrante. Da, obimne mreže hinduističkih nacionalističkih grupa rade prekovremeno da bi na društvenim mrežama širile lažne vijesti i glasine kojim bacaju ljagu na pokret.

Ali to ni slučajno ne znači da ono što se dogodilo nije od istorijskog značaja – revolucionarno i izuzetno važno za budućnost Indije. Što je mnogima teško shvatiti.

Naravno, BJP je preuzeo vodeću ulogu u osudi događaja 26. januara, prikazujući demonstrante kao „protivnike države“ zato što su podigli zastavu Sikha. Zanimljivo je da se BJP nije žalio kad je sikhska zastava iznad Crvene tvrđave podignuta 2014. godine – zato što im se tad uklapala u širi antimuslimanski program (tad se smatralo da ta zastava simbolizira pobjedu koju su Sikhi u 18. stoljeću izvojevali nad Mogulima, koji su izgradili Crvenu tvrđavu).

Ali možda više iznenađuje reakcija indijskih liberala – prilično uznemirenih prizorom demonstranata koji ulaze u Crvenu tvrđavu i uz indijsku trobojnicu podižu i drugu zastavu, jer se to ne uklapa u njihovu ideju mirnog prosvjeda. Mesije od salonskih liberala, poput aktivista Yogendre Yadava i Medhe Patkar, osudili su pokret poljoprivrednika zbog pribjegavanja „nasilju“.

Naprosto je zabavno što se ovi liberali bune što se neki demonstranti nisu držali zacrtane rute marša koju je odobrila policija Delhija, nego probili barikade i ušli u Crvenu tvrđavu. Dragi liberali, morate biti svjesni da revolucije nikad ne slijede precizne planove. Nisu to večerinke na kojima hrana od predjela do deserta stiže strogim redoslijedom, po vašem izboru.

Ideološki i stranački sataraš među glavešinama

Istorija pokazuje da su se neočekivani preokreti dešavali čak i najorganizovanijim političkim pokretima. Organizacija i spontanost nisu nužno u suprotnosti – lijepo se znaju dopunjavati tokom uspješnog rušenja represivnih režima. U stvari je spontanost preuzimanja Crvene tvrđave nuspojava (neviđenih razmjera) organizovanog političkog djelovanja narodnih masa širom Indije.

Ovaj pokret je istorijski po tome što je opstao i širio se uprkos – a ne zahvaljujući – vlastitom vodstvu koje uključuje nekoliko ideološki kontradiktornih i regresivnih snaga. Na primjer, u vodstvu pokreta je i All India Kisan Sabha (AIKS), organizacija poljoprivrednika Komunističke partije Indije (marksistička) poznate kao CPI(M). Dobro se zna da je CPI(M) od samog nastanka 1964. godine revizionistička snaga i da je u svim indijskim državama gdje je bio na čelu vlade radio protiv interesa radničke klase, a poljoprivrednicima oduzimao zemlju i prodavao je korporacijama, te gušio svako protivljenje. Ironično, dok je Hannan Mollah, član politbiroa CPI(M) i glava AIKS-a, bio zauzet osuđivanjem onih koji su ušli u Crvenu tvrđavu, u Crvenoj tvrđavi su zapaženi demonstranti koji podižu zastavu AIKS-a.

U glavešine koji su se ogradili od događaja u Crvenoj tvrđavi spada i Rakesh Tikait, bivši saveznik vladajuće stranke svojevremeno optuživan za podsticanje javnih tenzija tokom hindu-muslimanskih nereda u državi Uttar Pradesh. Bivših saveznika BJP-a ima i među onima koji izgleda podržavaju preuzimanje Crvene tvrđave. Zapravo se tvrdi da je poljoprivrednike koji su ušli u tvrđavu nadahnuo jedinstveno živopisan lik po imenu Deep Sidhu, koji je od glumca postao političar, te u Punjabu uspio mobilizirati veliki broj poljoprivrednika na proteste protiv zakona BJP o farmama. I to uprkos činjenici da je u tom istom Punjabu ne tako davne 2019. godine bio dio predizborne kampanje BJP-a.

Ovakve protivrječnosti zapravo odražavaju složenost indijske politike. S jedne strane, prisustvo regresivnih snaga u pokretu jest duboko problematično, ali ipak treba priznati da – zbog složenih etničkih i kastinskih odnosa – te snage mogu mobilizirati ogromne mase ljudi. S druge strane, progresivne snage različitih ideologija i etnoreligijskih pripadnosti doduše predstavljaju manjinu u rukovodstvu pokreta poljoprivrednika, ali zato imaju dovoljno ideološkog integriteta da stanu iza događaja poput spontane opsade Crvene tvrđave.

Nažalost, indijskim političkim i društvenim životom dominiraju etnički, vjerski i kastinski odnosi zbog kojih je muslimanima i dalitima oduvijek izuzetno teško mobilizirati mase i preuzeti vodstvo na nivou čitave Indije. Otud među indijskim masama tekući protesti poljoprivrednika odjekuju pozitivnije nego prošle demonstracije pod vodstvom progresivnih snaga zajednica muslimana i dalita [tzv. nedodirljivi, parije, pripadnici „nečistih“ kasta – ukupno 200 miliona – ili 16% ukupne populacije, op. prev.].

[...]

Unatoč svemu – progresivne snage

Iako progresivne snage u Indiji nemaju mobilizacijski kapacitet izvjesnih regresivnih snaga, ipak su njihovo prisustvo i uticaj u pokretu poljoprivrednika bili jasno vidljivi.

Dvadeset šestog januara, dok su se u New Delhiju odvijali događaji u Crvenoj tvrđavi, i u Mumbaiju su solidarno marširale hiljade malih poljoprivrednika. Ti poljoprivrednici pretežno pripadaju najmarginalizovanijim indijskim autohtonim zajednicama, koje su oduvijek najpotlačenije, ali i najotpornije. U znak solidarnosti s poljoprivrednicima koji su protestovali u New Delhiju, brojne su napredne organizacije širom Indije održavale simbolične marševe i protestne šetnje. Protestima su pomagale i manje društvene grupe, poput transrodnih žena koje su pripremale hranu i dijelile je poljoprivrednicima koji su na proteste u glavni grad Bangalor pristizali iz cijele države Karnataka.

Svaka se od ovih grupa i organizacija, u okviru svojih kapaciteta i ideološke orijentacije, podigla da 26. januara povrati republiku Indiju. Poslali su poruku krajnjoj desnici, hinduističkim nacionalistima, da otpor živi i da Indija jest republika. Takva koegzistencija progresivnih i regresivnih snaga može se činiti kontradiktornom, ali upravo je to nesavršeno jedinstvo proširilo i unaprijedilo pokret poljoprivrednika. A tako šta se već događalo u važnim trenutcima indijske istorije.

Jedan takav trenutak odigrao se prije 91 godinu, dan uoči Nove godine, kad je Indijski nacionalni kongres pod vodstvom Jawaharlala Nehrua na obalama rijeke Ravi podigao indijsku zastavu i umjesto „statusa dominiona“ zatražio „Purna Swaraj“ – potpunu nezavisnost od britanske kolonijalne vladavine. Nekoliko sedmica kasnije, Nehru je pozvao pristaše Kongresa da 26. januar obilježe kao Dan nezavisnosti Indije.

Taj dan je označio novi početak indijske borbe za nezavisnost – proslavili su ga borci za slobodu iz brojnih organizacija širom Indije. Pridružio im se i Gandhi, uprkos tome što se u početku protivio ideji potpune nezavisnosti. Bio je to istorijski trenutak koji je potresao Britance, koji nisu mogli ni zamisliti tako „buntovnu neposlušnost“ Indijaca.

Nehru je ušao u istoriju kao indijski lider koji je preduzeo ovaj odlučujući korak ka nezavisnosti, ali ovo priznanje zapravo treba odati pandžapskom socijalističkom revolucionaru Bhagatu Singhu, koji je ideju o „Purna Swaraj“ širio žešće od svih svojih savremenika. Singh, koji je bio i uvjereni ateist, nije se zalagao samo za potpunu nezavisnost od Britanaca, nego i za svrgavanje vladajuće više klase Indijaca.

Lideri poput Gandhija ne samo da nisu odobravali Singhove revolucionarne ideje i djela, nego su ih čak i osuđivali. Singh je bio previše radikalan za ukus političkih elita koje su vodile Indijski nacionalni kongres, ali ni oni nisu mogli da ne prihvate njegovu ideju o „Purna Swaraj“.

Snaga nes(a)vršenih događaja

Dakle, 26. januar je postao istorijski dan zahvaljujući nesavršenom spoju kontradiktornih ideoloških snaga – vrlo sličnom onom koji vidimo i danas. Bio je to početak dugog puta ka osvajanju potpune nezavisnosti od Britanaca – a tom cilju su, u okviru vlastitih kapaciteta, doprinijele sve indijske organizacije osim hinduističke desnice Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), koja se od svih ostalih ili distancirala ili tokom borbe za nezavisnost ostala saveznik Britanaca.

Ironija je u tome što se danas BJP, čija je ideologija ista kao i ona RSS-a, nalazi u sličnom položaju [kao ondašnji RSS] – u opoziciji s narodnim pokretom koji bi da povrati indijsku republiku i da ojača njene temelje. Ali ironija se tu ne završava: baš kako Britanci nisu mogli zamisliti da će im autoritet osporiti upravo Indijski nacionalni kongres (koji je u osnovi funkcionisao kao sigurnosni ventil britanske kolonijalne vladavine), tako ni BJP nije mogao zamisliti da se njihovi saveznici, poput Tikaita i Sidhua, mogu tom brzinom okrenuti protiv njih.

Dakle, tu leži značaj 26. januara 2021. godine: on odražava istorijske događaje koji su se tog istog datuma odigrali 1930. i 1950. godine. To je dan kad je indijska republika ponovo rođena i kad ju je njen narod ponovo preuzeo.

I, da, niti je savršen niti dovršen. Ali sve one koji svejednako poriču istorijsku važnost ovog trenutka (ili su zauzeti diskreditacijom pokreta) valja podsjetiti da su događaji od 26. januara 1930. godine, koliko god se onda činili haotičnim ili preuranjenim, na kraju doveli do pada britanskog kolonijalnog režima. Indijske mase su 26. januara 2021. godine jasno stavile do znanja da su spremne poraziti vezu između krajnje desničarskih hinduističkih nacionalista i korporativnih interesa koji stoje na pogrešnoj strani istorije.

IZVOR: Aljazeera

Objavljeno: 04/02/2021.